multitrack recording - temel bilgiler

Gunumuz profesyonel studyolarinda ve semi-pro tabir edilebilecek home studyolarda Multitrack audio kayidi on plana cikmaktadir.Canli davul kayidi alinmak istendiginde aksamin dagilimi, her aksamin cikardigi sesin frekans farkliligi ve aksama gore ozel tonlama zorunlulugu on plana ciktigindan,kaliteli bir sonuc icin simultane olarak 5-6 kanal kayit yapmak gerekmektedir. Bunun icin gereken bazi ekipmanlar asagidaki gibidir.

Bir adet PC: Her ne kadar performansi projedeki audio track miktari,kullanilan efekt plugin'i sayisi vs gibi muzigin niteligiyle iliskili olarak degiskenlik gosterebilse de , 16 track audio kaydetmek/calmak istiyorum, deli gibi de online VST/DXi effect plugin kullanacagim diyen bir kisiye 2GHz cpu ve 1Gb RAM'den asagisini pek onermiyorum.

Multitrack Audio recording Application: Bilgisayariniz uzerinde calisan, temel olarak record ve playback islemlerini yuruten uygulamadir. Sequencer olarak da tabir edilir. Amator muzik dunyasinda en yaygin olanlari N-Track,Cubase ve Cakewalk Sonar gibi aplikasyonlar olmakla beraber profesyonel anlamda bu islerle ugrasanlara hitaben Digidesign Pro-Tools , EMU Paris , Sonic Solutions, MOTU Digital Performer gibi HW+SW olarak bundle halde gelen yazilimlar da vardir.

Audio Interface: Audio Interface secimi gayet onemli ve ciddi bir istir. Bilgisayarinizin dis dunya ile baglantisi bu arayuz ile kurulmaktadir,ayrica bilgisayarin uzerinde calisan multitrack sequencerin ses karti ile ne derece isbirligi icinde calistigi da onemlidir.

Temel olarak 2 tur recording audio interface vardir:

1. Analog input audio interface: bu kart tipinde girisler analog giristir (XLR ve/veya TRS) , analog/dijital ve dijital/analog donusumleri (A/D/A conversion) bu kartin uzerinde yapilmaktadir. Bu bakimdan eger preamp kati olarak external preamp (unite veya mixer) kullanilmiyorsa kartin kendi preamplarinin temiz ve sorunsuz olmasi, A/D/A donusum surelerinin dusuklugu (record ve playback islemleri arasindaki latency'nin azalmasi acisindan), istenen sayida simultane kanal kayidina musaade edecek sayida girisinin bulunmasi, istenen sampling frequency'lerin desteklenmesi (44.1,48,88.2,96 ihtiyaca gore) gibi temel kistaslar gozonune alinir.

2. digital input audio interface: Genelde bu tip audio interface'ler T-DIF, S/PDIF gibi degisik konnektor standartlarini tasiyan portlara sahip, veya Protools, Paris gibi yazilimlarla beraber bundle edilen custom interface'lerdir. Bu gibi kartlarda veya birimlerde analog input mevcut olmadigindan (bazilarinda mevcuttur ama i/o sayisi cok cok azdir) A/D/A donusumleri konnektor araciligi ile baglandigi cihazda (ki bu bir digital mixer veya bir analog input'lu I/O konsoludur) yapilmaktadir. ornegin TASCAM DM-24 digital mixer ile MOTU audio 2408mk3 kartini T-DIF (TASCAM Digital Interface) konnektorleri sayesinde birlestirip, A/D/A donusum islemini tamamen TASCAM DM-24 mixerin insanfina da birakabilirsiniz. Veya baska bir ornek vermek gerekirse E-MU Paris sisteminde analog input MEC PRO modular expansion chasis tarafindan dijital sinyale donusturulup bilgisayar uzerindeki EDS-1000X PCI kartina konnektor kablo uzerinden tasinmaktadir. Bu tur digital interface'ler marka ve konnektor modeli bagimliligini arttiran, secenekleri kisitlayan unsurlardir, ama tamamen kisisel tercih meselesidir.

Not: Her ne kadar burada PCI kartlardan bahsetsek te gunumuz bilgisayar teknolojisinin ilerlemesiyle paralel olarak FireWire gibi alternatif arayuzler ve FireWire uzerinden PC'ye baglanan ses arayuzleri on plana cikmistir.

Yukarida bahsettigimiz bundle paketlerin custom-made bir studyoya olan avantaji cihazlar arasi uyumsuzluk sorununu asmakla birlikte kartlarin DSP'sinden tam verim alinmasini, dolayisi ile karta host olan makinanin kaynaklarinin minimum derecede somurulmesini saglamasidir. DSP, Digital Signal Processor demektir ve adindan da anlasilacagi gibi, dijital isareti yani dijital audio'yu islemek misyonuna sahiptir. DSP ile uyumlu aplikasyon ve HW olarak kartin uzerinde mevcut efekt setini kullanmak suretiyle tum yuku DSP uzerine kanalize ederek, bilgisayarin CPU yukunu inanilmaz derecede hafifletip, dropout,latency gibi sorunlari elimine eder. Ancak bu cozumler son derece pahali cozumlerdir. daha ucuz digital mixer - Digital interface cozumleri icin ilgilenen arkadaslar Roland SI-24 konusunu arastirabilirler. Roland SI-24 hem digital mixer hem midi control surface gorevi gorup, Roland'a ozel digital interface olan RPC-1 karti araciligi ile bilgisayara baglanmaktadir. Midi control surface,kayit yaptiginiz sequencer'in mixer fader'larini, pan dugmelerini, record/play/stop dugmeleri gibi temel fonksiyonlari fiziksel dugmelerle kontrol eden bir tur donanimdir.Donanimin yazilima uyumlu olmasi, sequencer tarafindan taninmasi , fonksiyonlari efektif kullanim acisindan esastir.Roland SI-24 hem bir A/D/A donusturucu, hem control surface mixer gorevi goren bir cihazdir.

Mixer: Mixer adindan da anlasilacagi uzere ses karistiricisidir. Amator bir studyoda olmasi sart olan bir cihaz degildir, eger ses kartinin preamp'larindan memnunsaniz ihmal de edebilirsiniz. Ancak kaliteli preamplari bulunan guzel bir mixer buyuk bir kolayliktir, hele ki outboard efekt cihazlari kullaniyorsaniz ve EQ islemini analog domain'de yapmak daha isinize geliyorsa.

Mixer karsilastirmalarinda baz alinacak bazi onemli parametreler vardir:

Bus sayisi: BUS, bir track'i veya bir grup track'i harici bir cihaza gondermek icin kullanilir. Bu bir digital cok kanalli kayit cihazi veya bir audio interface olabilir.

Send-return aux:aux Send-return bir isareti islemek amaciyla harici bir processor'e gonderip islenen isareti geri almaya yarayan ses yollaridir. isaret bir submix seklinde gonderilir.

Channel Insert: Channel insert tek bir fader icin send-return islevi gorur.Hangi channel sozkonusu ise islenen isaret o channel'a geri dondurulur.Genelde channel insert'ler patch bay'lere (konnektor tablolarina) baglanir, daha sonra kucuk TRS jaklar yardimiyla hangi kanalin hangi harici cihaza gonderilecegi ve donen isaretin nereye yonlendirilecegi belirlenir

Temel olarak mixer'ler ikiye ayrilir:

-Analog mixer: bu mixerlerde isaret hep analog olarak kalir, herhangi bir donusum yapilmaz.analog mixerlerde en onemli 2 parametre kanal sayisi ve BUS sayisidir. Bazi mixerler 4 bus olarak lanse edilse bile asil kastedilen 2 bus+2 master out olabilir.Genelde mixer modellerinde kanal bus ve master out sayilari belirtilmektedir. mesela MAckie32-8 mixerde 32 kanal ve 8 bus vardir. Behringer mixerlerde ,ornegin Behringer MX3282'de 32 kanal sayisi, 8 bus sayisi, 2 de master out sayisidir. Numaralarin aldatici olmamasi icin mixer alinmadan once manuallarini ve spesifikasyonlarini okumakta fayda vardir. Bus sayisi ayni zamanda simultane olarak kaydedilebilecek track sayisiyla ilintili oldugu icin, 8 kanala kadar simultane kayit yapilmasi dusunuluyorsa 8 bus, 4 kanala kadar ise 4 bus, 1-2 kanal ayni anda kaydedilecekse 2 bus mixerler en uygunlaridir.

-Digital mixer: Giren isaret analog isarettir ancak mixerin cikisi tamamen digital konnektorlerle alinmaktadir. Bu cikis ya PC uzerinde bir digital audio interface kartina, ya da moduler bir multitrack recording cihazina (A-DAT cihazi veya HD recorder modulleri) yonlendirilir. A/D/A donusumu mixer uzerinde yapilmaktadir. Mixdown islemi icin her Digital mixer'in gelismis ozellikleri ve mixdown sirasinda kontrol amaciyla kullanilan LCD ekrani,hafiza modulu vs vardir. Bazi digital mixerlerde gelismis onboard efekt modulleri mevcuttur.Bazi mixerler PC tabanli kayitlarda kullanilan sequencer programi icin bir control surface islevi de gorurler (Bkz TASCAM DM24, Yamaha 01V).)